गोदावरी नदी प्रणाली

गोदावरी नदी

·         उगम – त्र्यांबकेश्वर (ब्रम्हगिरी टेकडी)

·         भौगोलिक सीमा – सतमाळा-अजिंठा आणि हरिश्चंद्र बालाघाट दरम्यान वाहते

·         प्रवाहमार्गातल जिल्हे – नाशिक, अहमदनगर, औरंगाबाद, जालना, बीड, परभणी, नांदेड

·         महाराष्ट्रातील सर्वांत जास्त जिल्ह्यांतून वाहणारी नदी (सात जिल्ह्यांतून वाहते)

·         खेर्‍यातील शहरे – नाशिक, औरंगाबाद, जालना, बीड, नांदेड

·         काठावरील शहरे – नाशिक, पैठण, गंगाखेड, कोपरगाव, नांदेड

·         लांबी - एकूण 1455 किमी (महाराष्ट्रात – 668 किमी)

·         नदीखोर्‍याचे क्षेत्रफळ – 1,53,779 चौकिमी

·         महाराष्ट्राच्या 49% क्षेत्र व्यापले आहे

·         भारताच्या 10% क्षेत्र व्यापले आहे

·         उपनद्या –

-          उजव्या बाजूने मिळणार्‍या (दक्षिणेकडून) – दारणा, प्रवरा, मुळा, सिंदफणा, मांजरा, दुधाणा, कुंडलिका

-          डाव्या बाजूने मिळणार्‍या (उत्तरेकडून) – शिवणा, दक्षिण पूर्णा, प्राणहीता, इंद्रावती, कदवा, बाणगंगा, खाम

·         दारणा – कळसुबई डोंगरावर (इगतपुरीजवळ) नाशिक मध्ये उगम

·         कादवा – वणीच्या डोंगरात तौला शिखराजवळ नाशिकमध्ये उगम

·         बाणगंगा – भोरगड शिखराजवळ नाशिकमध्ये उगम

·         प्रवरा – हरिश्चंद्र डोंगरावर भंडारदराजवळ अहमदनगर मध्ये उगम

·         मुळा – बाळेश्वर डोंगरावर अहमदनगरमध्ये उगम

·         शिवणा – सतमाळा डोंगरावर औरंगाबादमध्ये उगम

·         सिंदफणा – बालाघाट डोंगरावर बीडमध्ये उगम

·         मांजरा – बालाघाट डोंगरातील चिंचोली टेकड्यांवर बीडमध्ये उगम

·         कुंडलिका -   बालाघाट डोंगरातील नकनूर टेकड्यांवर बीडमध्ये उगम

दक्षिण पूर्णा

-          अजिंठ्याच्या डोंगरात उगम

-          उपनद्या : डाव्या बाजूने मिळणार्‍या – खेळना, उजव्या बाजूने मिळणार्‍या – अंजना, गिरजा, कापरा, दुधाणा

पैनगंगा

·         उगम – बुलढाणा जिल्ह्यात देऊळघाट येथे अजिंठा डोंगरात

·         वर्धेची उपनदी (बल्लारपुर येथे वर्धेस मिळते)     

·         बुलढाणा व यवतमाळ पाठरावरून वाहते

·         उपनद्या : कयाधू, पुस, आरणा, अडान, वाघाडी, खूनी, वैदर्भा

·         प्रवाहमार्गातील जिल्हे – बुलढाणा, वाशिम, यवतमाळ, नांदेड, हिंगोली.

·         लांबी – 495 किमी

·         विदर्भातील सर्वांत लांब नदी

·         सहस्त्राकुंड धबधबा (नांदेड)

·         दगडी कोळसा या खोर्‍यात सापडतो

·         काठावरील ठिकाणे व नदी –

-          महेकर – पैनगंगा

-          पुसद व महागाव – पुस

-          घाटंजी – वाघाडी

-          पंढरकवडा – खूनी

-          आरणी – अरुणावती

-          कापेश्वर – पैनगंगा

वर्धा नदी

·         वैनगंगेची उपनदी

·         उगम – मध्य प्रदेशातील बैतुल जिल्ह्यात सातपुडा पर्वतरांगेत

·         प्रवाह मार्गातील जिल्हे – अमरावती, यवतमाळ, वर्धा, चंद्रपुर

·         लांबी – 455 किमी

·         महाराष्ट्रातील सर्वांत लांब दक्षिण वाहिनी नदी

·         उपनद्या – उजवी बाजू- बेंबळा, रामगंगा, निरगुडा. डावी बाजू- बाकळी, यशोदा, वेणा, इकाई, कार, बोर, नंद, इटाई

·         काठावरील ठिकाणे – पुलगाव (वर्धा नदीकाठी)

वैनगंगा नदी

·         उगम – मध्य परदेशात शिवनी जिल्ह्यात मैकल डोंगरात भाकल येथे

·         प्रवाह मार्गातील जिल्हे – भंडारा, गोंदिया, चंद्रपुर, गडचिरोली

·         प्राणहीता – वर्धा व वैनगंगेचा संयुक्त प्रवाह

·         उपनद्या – उजवी बाजू- कन्हान, मूल, सुर, बावनथडी. डावी बाजू – पांगोली, बाघ, चुलबंद, गाढवी, दीना

·         तांदूळ खोर्‍यातील प्रमुख पीक

·         अनिश्चित प्रवाह प्रणाली तयार केली आहे

·         काठावरील शहरे – भंडारा, पवनी, गडचिरोली, चारमोशी, अहेरी, सिरोंचा

·         गोंदिया – पांगोली नदीच्या काठी

नदी व लांबी
·         पैनगंगा – 676 किमी ·         गोदावरी – 668 किमी (महाराष्ट्रात) ·         मांजरा – 616 किमी ·         वर्धा – 455 किमी ·         वैनगंगा – 295 किमी ·         कन्हान – 275 किमी   ·         दक्षिण पूर्णा – 273 किमी ·         मन्यड – 225 किमी ·         अडान – 210 किमी	·         प्रवरा – 208 किमी ·         इंद्रावती – 129 किमी   ·         सिंदफणा – 122 किमी ·         प्राणहिता – 120 किमी   ·         दारणा – 80 किमी ·         लेंडी – 80 किमी ·         कदवा – 74 किमी ·         मुळा – 35 किमी

  

नदी व संगम स्थळ

·         गोदावरी-कादवा – नंदुर माधमेश्वर (नाशिक) ·         गोदावरी-प्रवरा – टोके (नगर) ·         गोदावरी-शिवना – धारेगाव (औरंगाबाद) ·         गोदावरी-सिंदफणा – मांजरथ (बीड) ·         गोदावरी-प्राणहिता – सिरोंचा (गडचिरोली) ·         गोदावरी-मांजरा – कोंडलवाडी (नांदेड) ·         गोदावरी-इंद्रावती – सोमनूर (गडचिरोली) ·         गोदावरी-दारणा – सायखेड (नाशिक) ·         गोदावरी-खाम – जोगेश्वरी (औरंगाबाद) ·         गोदावरी-दक्षिण पूर्णा – कांठेश्वर (परभणी) ·         प्रवरा-मुळा – नेवासे (नगर)

·         प्रवरा-महाळुगी – संगमनेर (नगर)   ·         पैनगंगा-पुस– हिवरा (यवतमाळ)   ·         पैनगंगा-वर्धा – जुगाद (यवतमाळ) ·         वर्धा-बेंबळा– नांदेसांगावी (यवतमाळ) ·         वर्धा-रामगंगा– रामतीर्थ (यवतमाळ) ·         वर्धा-पैनगंगा – धुगूस (चंद्रपुर) ·         वर्धा-वैनगंगा – चपराळा ·         बाघ-वैनगंगा – काटी (गोंदिया) ·         वैनगंगा-सुर – भंडारा ·         वैनगंगा-काठानी – गडचिरोली ·     इंद्रावती-पर्लकोटा-पामलगौतम (त्रिवेणीसंगम) – भामरागड

 अधिक महितीसाठी आमचे टेलीग्राम चॅनल जॉइन करा >> जॉइन करण्यासाठी येथे क्लिक करा