भारताची लोकसंख्या (भाग १)

भारताची जनगणना

©www.mpscmantra.com

·  २०११ ची गणना सलग १५ वी आणि स्वातंत्र्‍यानंतरची सातवी.  पहिली जनगणना १८७२ मध्ये लॉर्ड मेयोने केली. १८८१ पासून नियमितपणे जागणना.

·       भोर समितीच्या सूचनेनुसार जनगणनेची संपूर्ण जबाबदारी केंद्राने घेतली.

·       जनगणना कायदा १९४८.

·       जनगणना आयुक्त गृहमंत्रालयाअंतर्गत जनगणनेचे कामकाज पार पडतात. (२०११ – डॉ. सी. चंद्रमौली)

·       २०११ च्या जनगणनेचे घोषवाक्य- ‘आपली जनगणना आपले भविष्य’

·       २०११ च्या जनगणणेत राष्ट्रीय लोकसंख्या नोंदवही तयार करण्यात आली आहे.

©www.mpscmantra.com

जनगणना २०११

-          एप्रिल २०१० – गृहगणनेला सुरुवात

-          ३१ मार्च २०११ – अंदाजित आकडे प्रकाशित

-          २० मे २०१३ – अंतिम आकडे प्रकाशित (मणीपुरमधील सेनापूर जिल्ह्यातील माओमारम, पाओमाता, पुरुल हे उपविभाग वगळता).

-          २६ ऑगस्ट २०१५ – मणीपुरसह अंतिम आकडे

-          २६ ऑगस्ट २०१५ – धर्मनिहाय आकडे

-          १३ जानेवारी २०१६ – वयवार आकडे  

भारताची लोकसंख्या २०११

-          एकूण लोकसंख्या : १२१ कोटी. (५१.५% पुरुष, ४८.५% स्त्रिया)

-          ग्रामीण लोकसंख्या : ६८.८%

-          शहरी लोकसंख्या : ३१.२%

-          दशवार्षिक वृद्धीदर : १७.७२%

-          दशवार्षिक वाढ : १८.२२ कोटी

-          घनता : ३८२

-          लिंग गुणोत्तर : ९४३

-          लिंग गुणोत्तर (०-६ वर्ष) : ९१८

-          साक्षरता : ७२.९८%

©www.mpscmantra.com

लोकसंख्या (१२१ कोटी)
सर्वाधिक	सर्वात कमी
१)      उत्तरप्रदेश २)      महाराष्ट्र ३)      बिहार ४)      पश्चिम बंगाल ५)      आंध्रप्रदेश	१)      लक्षद्वीप २)      दीव-दमन ३)      दानह ४)      अंदमान निकोबार ५)      सिक्किम
महाराष्ट्र (११.२३ कोटी)
सर्वाधिक	सर्वात कमी
१)      ठाणे (१.१० कोटी) २)      पुणे (९४.२९ लाख)	१)      शिंधुदुर्ग (८.५ लाख) २)      गडचिरोली (१०.७३ लाख )

©www.mpscmantra.com

दशवार्षिक वृद्धीदर (१७.७%)
सर्वाधिक	सर्वात कमी
१)      दानह (५५.८८%) २)      दिव- दमन (५३.७६%) ३)      मणीपुर (३१.८०%) ४)      पॉंडिचेरी (२८.०८%) ५)      मेघालय (२७.९५%)	१)      नागालँड (-०.५८%) २)      केरळ (४.९१%) ३)      लक्षद्वीप ४)      अंदमान- निकोबार ५)      गोवा
महाराष्ट्र (१५.९९%)
सर्वाधिक	सर्वांत कमी
१)      ठाणे (३६%) २)      पुणे (३०.४%) ३)	१)      मुंबई शहर (-७.६%) २)      रत्नागिरी (-४.८%) ३)      शिंधुदुर्ग (-२.२%)
@ १९ राज्य/के.प्र. चा दशवार्षिक वृद्धीदर राष्ट्रीय सरासरी पेक्षा जास्त. @ ऋणात्मक वृद्धीदर असलेले एकमेव राज्य : नागालँड. @ २००१ मध्ये वृद्धीदर २१.६५% होता @ महाराष्ट्र आणि राष्ट्रीय लोकसंख्या वृद्धीदरातील फरक : १.६५% @ महाराष्ट्रचा लोकसंख्या दशवार्षिक वृद्धीदर देशापेक्षा फक्त दोन वेळा जास्त होता : १९६१-७१ आणि १९८१-९१ @ १९११-२१ हे दशक लोकसंख्या वाढीचे ऋणात्मक दशक होते.

 ©www.mpscmantra.com