चलनवाढ

प्रकार
रांगणारी	चलनवाढीचा वार्षिक सरासरी दर ३% पर्यंत.
चालणारी	चलनवाढीचा वार्षिक सरासरी दर ३% ते १० % पर्यंत.
पळणारी	चलनवाढीचा वार्षिक सरासरी दर १०% ते २० % पर्यंत
बेसुमार	चलनवाढीचा वार्षिक सरासरी दर  २०% पेक्षा जास्त.

चलनवाढीचे निर्देशांक

ढोबळ किमत निर्देशांक (WPI – Wholesale Price Index)

•          सर्वप्रथम 1942 मध्ये काढला.

•          फक्त वस्तू विचारात घेतल्या जातात.(सेवा)

•          आधारभूत वर्ष 2004-05

•          676 वस्तू विचारात घेतात.

•          प्राथमिक वस्तू – 102 (20.12%)

•          इंधन व उर्जा – 19 (14.91%)

•          उत्पादित वस्तू – 555 (64.97%)

ग्राहक किंमत निर्देशांक (CPI – Consumer Price Index)

वस्तू व सेवा विचारात घेतल्या जातात

Cost Of Living Index असेही म्हणतात.

CPI चे पुढील पाच निर्देशांक काढले जातात

CPI-IW	-औद्योगिक कामगारांसाठीचा -260 वस्तू व सेवा -आधारभूत वर्ष 2001 -श्रम ब्युरो जाहीर करते
CPI-AL	-शेतमजुरांसाठी -260 वस्तू व सेवा -आधारभूत वर्ष 1986-87 -श्रम ब्युरो जाहीर करते
CPI-RL	-180 वस्तू व सेवा -आधारभूत वर्ष 1986-87 -श्रम ब्युरो जाहीर करते. -2001-02 मध्ये प्रकाशन बंद करण्यात आले होते.
CPI-UNME	-शहरी गैर शारीरिक श्रम करणाऱ्यांसाठी -आधारभूत वर्ष 1984-85 -180 वस्तू व सेवा - CSO प्रकाशित करते.
CPI-C	2011 पासून मोजला जातो CPI-R: 448 वस्तू व सेवा CPI-U: 460 वस्तू व सेवा आधारभूत वर्ष 2012(पूर्वी 2010) MMRP पद्धतीने केलेल्या सर्वेक्षणाचा आधार

RBI चलन विषयक धोरण ठरविताना उर्जित पटेल समितीच्या शिफारशीनुसार एप्रिल 2014 पासून CPI चा वापर करते.( यापूर्वी WPI)

WPI व CPI मध्ये फरक

	WPI	CPI-C
स्तर	ढोबळ	किरकोळ
कोण मोजते	आर्थिक सल्लागार विभाग, वाणिज्य मंत्रालय	CSO
आधारभूत वर्ष	2004-05	2012
सुरवात	1942	2011
वस्तू	676	R- 448 U- 460

महागाई वाढण्याची करणे

महागाईचा पैशात्मक सिद्धांत	महागाईचा पैशेत्तर सिद्धांत
पैशाचा पुरवठा वाढला कि महागाई वाढते	खाजगी खर्चात वाढ, लोकांच्या पैसा खर्च करण्याच्या पद्धतीत बदल
# भारतात महागाईची दोन्ही प्रकारची करणे असली तरी पैशात्मक कारणांनीच प्रामुख्याने महागाई निर्माण केलेली आहे.

मागणी तानजन्य चलनवाढीची करणे      (Demand Pull Inflation)

•          शासकीय खर्चात वाढ

•          तुटीचा अर्थभरणा

•          RBI चे स्वस्त पैशाचे धोरण

•          कला पैसा

•          परकीय गुंतवणूक

•          लोकसंख्या वाढ

•          खासगी खर्चात वाढ

खर्चदाबजन्य चलनवाढीची करणे             (Cost Push Inflation)

•          कृषी उत्पन्नातील चढ उतार

•          अपुरी औद्योगिक वाढ

•          औद्योगिक कलह

•          नैसर्गिक संकटे

•          सट्टेबाजी व साठेबाजी

•          घटत्या फलाचा सिद्धांत

•          निर्यातीत वाढ

•          अपुऱ्या पायाभूत सुविधा

# घटत्या फलाचा सिद्धांत :

कारखान्यामध्ये सुरवातीला जितकी उत्पादन क्षमता असते तेवढी सतत राहत नाही यंत्रे जुनी होत जातात व उत्पादन क्षमता घटते.

चलनवाढीचा आढावा

•          पहिल्या पंचवार्षिक योजनेत किंमती सतत कमी झाल्या(एकमेव)

•          सर्वात कमी चलन वाढीचा दर – 1954-55 (-7%)

•          सर्वाधिक चलन वाढीचा दर- 1974-75 (25.2%)

•                      1970 च्या दशकात बेसुमार चलनवाढ

भाववाढीशी लढा	मंदीशी लढा
पैशाचा पुरवठ्यात घट महाग पैशाचे धोरण	पैशाच्या पुरवठ्यात वाढ स्वस्त पैशाचे धोरण