दारिद्र्य (Poverty)

कार्यगट/ समिती	स्थापना	काय सांगितले
अलग	1977	-
लकडावाल	1989	कॅलरी उष्मांक ग्रामीण - 2400 शहरी   - 2100
तेंडूलकर	2005-09	दरडोई मासिक खर्च ग्रामीण- 816 रु शहरी-1000रु
रंगराजन	2012-14	पाच व्यक्तीच्या कुटुंबाचा मासिक खर्च ग्रामीण- 4860 रु शहरी- 7035 रु

दारिद्र्य रेषा

•          कोण ठरवते?: नीती आयोग

•          कसे ठरवतात?: दरडोई मासिक खर्च (तेंडूलकर समितीच्या सूत्रानुसार)

•          मासिक खर्चासंबंधी माहिती: NSSO

तेंडू Vs रंगा

समिती	तेंडूलकर	रंगराजन
स्थापना	2005	2012
अहवाल	2009	2014
पद्धत	दरडोई मासिक खर्च	पाच व्यक्तींच्या कुटुंबाचा मासिक खर्च

शहरी दारिद्र्य रेषा

घटक	तेंडूलकर	रंगराजन
दरडोई दर दिवशी	33	46.9=47
दरडोई मासिक	1000	1407
5 व्यक्तींच्या कुटुंबाचा मासिक खर्च	3000	7035

ग्रामीण दारिद्र्य रेषा

घटक	तेंडूलकर	रंगराजन
दरडोई दर दिवशी	27	32
दरडोई मासिक	816	972
5 व्यक्तींच्या कुटुंबाचा मासिक खर्च	4080	4860

दारिद्र्य : 2011

तेंडूलकर	27 कोटी
रंगराजन	37 कोटी
फरक	10 कोटी=100 दशलक्ष वाढ

कॅलरी खर्च

तेंडूलकर	रंगराजन
फक्त कॅल. उष्मांक खर्च	कॅल.+प्रथिने+ स्निग्ध
ग्रामीण - 2400 शहरी – 2100	ग्रामीण - 2155 शहरी – 2090

grams/day	ग्रामीण	शहरी
प्रथिने	48	50
स्निग्ध पदार्थ	28	26

तेंडूलकर	रंगराजन
फक्त अन्न, आरोग्य ,शिक्षण, कपडे यावरील खर्च गृहीत धरला	अन्न + चार आवश्यक घटक शिक्षण, कपडे, वाहन खर्च, निवारा + इतर घटक

रंगराजन समिती अन्य शिफारसी

•          शहरी दारिद्र्य ग्रामीण दारिद्रयापेक्षा वेगाने वाढले.

•          ३५% निम्न (Bottom) ग्रामीण जनता नेहमी गरीब समजावी.

•          २५% निम्न शहरी जनता नेहमी गरीब समजावी.

दारिद्र्याचे प्रमाण (2011-12)

	तेंडूलकर	रंगराजन
ग्रामीण	25.7%	30.9%
शहरी	13.7%	26.4%
एकूण	21.9%	29.5%

सर्वाधिक दारिद्र्याचे प्रमाण (2011-12)

रंगराजन	तेंडूलकर	Eco. Survey
छत्तिसगड मणिपूर ओडिशा मध्यप्रदेश	छत्तिसगड दा.न.ह. झारखंड मणिपूर	ओडिशा=मध्य बिहार आसाम (2013)

सर्वात कमी दारिद्र्य

रंगराजन	तेंडूलकर	Eco. Survey
अं. नि. गोवा लक्ष्यद्वीप	अं. नि. लक्ष्यद्वीप गोवा	केरळ हि.प्रदेश पंजाब

लकडावाला	URP चा वापर
तेंडूलकर	MRP चा वापर
रंगराजन	MMRP चा वापर

BPL जनगणना

•          ग्रामीण विकास मंत्रालयाने पुढील वर्षी BPL जनगणना घेतली: 1992, 1997, 2002, 2011.

•          1992, 1997 = फक्त ग्रामीण गरिबांची गणना.

•          2002, 2011=  ग्रामीण + शहरी

जागतिक बँकेची दारिद्र्य रेषा

•          प्रतिव्यक्ती प्रतिदिन 1.90$ PPP

•          आधारभूत वर्ष – 2011

•          पूर्वी- 1.25$ (B.Y. = 2005)

# आशियाई विकास बँकेची दारिद्र्य रेषा = 1.51$ प्रतिव्यक्ती प्रतिदिन.

to download pdf of this article click here